4 saat önce
21 
Uluslararası LIGO iş birliği, şimdiye kadar kaydedilen en büyük kara delik birleşmesini tespit ettiğini açıkladı. GW231123 olarak adlandırılan bu olay, 2023 yılının 23 Kasım tarihinde kaydedildi ve iki devasa kara deliğin birleşmesi sonucunda ortaya çıkan yeni kara deliğin kütlesi, Güneş’in 225 katı olarak ölçüldü.
Bu büyüklükte bir birleşmenin gerçekleşmesi, mevcut yıldız evrimi modellerine göre imkânsız kabul ediliyor. Elde edilen bulgular, kara deliklerin nasıl oluştuğuna dair bilimsel yaklaşımların yeniden değerlendirilmesini gündeme taşıdı.
GW231123, bilim dünyasını şaşırttı
Gravitasyonel dalgalar, uzay-zamanda meydana gelen şiddetli olayların sonucunda ortaya çıkan, ışık hızında yayılan ve tıpkı suya atılan taşın oluşturduğu halkalar gibi yayılan bozulmalar olarak tanımlanıyor.
Ancak bazı olaylar, bu dalgaların sadece izlerini değil, doğrudan ve güçlü etkilerini de tespit edilebilir şekilde ortaya çıkarıyor. LIGO, yani Lazer Girişimölçerli Gravitasyonel Dalgalar Gözlemevi, 2015 yılında bu dalgaları ilk kez ölçmeyi başarmış ve bilim tarihinde çığır açan bir keşfe imza atmıştı.
O günden bu yana LIGO, Avrupa’daki Virgo ve Japonya’daki KAGRA gözlemevleriyle birlikte gökyüzünü düzenli olarak izliyor. Bugüne kadar yaklaşık 300 kara delik birleşmesi dahil olmak üzere pek çok kozmik sinyal tespit edildi.
Ancak GW231123, bu gözlemler arasında istisnai bir yere sahip. Bu olayda, sırasıyla Güneş’in 137 ve 103 katı büyüklüğünde iki kara delik, son derece yüksek dönüş hızlarıyla birleşerek 225 Güneş kütlesine ulaşan yeni bir süper kara delik oluşturdu.
Karşılaştırma yapmak gerekirse, 2019 yılında kaydedilen ve bugüne kadar rekoru elinde tutan GW190521 adlı birleşmede bu kütle yaklaşık 140 Güneş kütlesiydi. Sinyalin yalnızca 0.1 saniye sürmesi ve bu kadar kısa süre içinde LIGO tarafından net biçimde tespit edilebilmesi, birleşmenin son derece yoğun ve kararlı olduğunu gösteriyor.
Cardiff Üniversitesi’nden fizikçi ve LIGO üyesi Mark Hannam, mevcut yıldız evrimi modellerine göre bu tür birleşmelerin imkansız olduğunu belirterek, kara deliklerin daha önce başka birleşmelerden oluşmuş olabileceği ihtimalini değerlendirdiklerini söyledi.
LIGO’nun diğer üyelerinden University of Portsmouth’tan fizikçi Charlie Hoy ise birleşmeye katılan kara deliklerin Einstein’ın genel görelilik kuramının öngördüğü maksimum dönme hızına çok yakın hızlarla döndüğünü ifade etti. Bu durumun, elde edilen sinyalin modellenmesini ve yorumlanmasını son derece karmaşık hale getirdiğini, ancak aynı zamanda kuramsal fizik araçlarını geliştirmek için büyük bir fırsat sunduğunu vurguladı.
Bilim insanları GW231123 ile ilgili verileri önümüzdeki hafta İskoçya’nın Glasgow kentinde düzenlenecek Genel Görelilik ve Kütleçekim Dalgaları Konferansı’nda (GR24 ve Amaldi16) sunacak. Bu sunumun ardından veriler kamuya açık hale getirilecek ve olayın detayları bilim camiası tarafından detaylı biçimde incelenmeye başlanacak.
University of Birmingham’dan fizikçi Gregorio Carullo, sinyalin karmaşık yapısının çözülmesinin yıllar alabileceğini belirtti. Sinyalin temelinde kara delik birleşmesi olduğu düşünülse de, daha karmaşık kozmik senaryoların bu olağan dışı özellikleri açıklamada önemli rol oynayabileceği değerlendiriliyor.
Gravitasyonel dalgalar, ışığa ihtiyaç duymadan kozmik olayların gözlemlenmesini sağlayan nadir yöntemlerden biri olarak öne çıkıyor. Bu özelliği sayesinde kara deliklerin, kadim yıldızların ve hatta karanlık maddenin anlaşılmasında eşsiz bir gözlem aracı.
